Khám phá 7 lăng tẩm Huế – nơi an nghỉ của các vị vua triều Nguyễn

Lăng tẩm Huế là nơi thu hút biết bao nhà nghiên cứu và khách du lịch đến để tìm hiểu. Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, lăng tẩm Huế đẹp hơn lăng tẩm của các vua nhà Minh ở Trung Quốc. Hãy cùng khám phá ngay 7 lăng tẩm Huế khi đặt chân đến vùng đất cố đô nhé!

Nét đặc biệt của các lăng tẩm Huế 

Triều Nguyễn tồn tại từ năm 1802 – 1945, có đến 13 vị vua. Nhưng vì những lý do lịch sử khác nhau, nên hiện nay chỉ có 7 khu lăng tẩm của các vị vua còn tồn tại. Đó là các lăng Gia Long, Minh Mạng, Thiệu Trị, Tự Đức, Dục Đức, Đồng Khánh và Khải Định. 

Phần lớn các lăng tẩm Huế đều được xây dựng khi nhà vua đang còn ở trên ngai vàng. Chủ đề tư tưởng nghệ thuật do nhà vua đưa ra. Kiến trúc do vua duyệt và chính nhà vua cũng thường đi giám sát việc thi công.

Tất cả các lăng đều được xây dựng, quy hoạch theo triết lý phong thủy phương Đông. Đặc biệt là “Huyền cung” phải tọa lạc đúng long mạch. 7 khu lăng tẩm Huế nằm trong một vùng khá riêng biệt ở phía tây kinh thành. Sở dĩ được đặt ở phía Tây vì theo quan điểm xưa, khi vua băng hà, vua cùng mặt trời đi về phía tây để an giấc ngàn thu. Ở góc trời yên ả đó có dòng sông Hương êm đềm thơ mộng chảy qua.

| Gợi ý: Tổng hợp vé tham quan, vui chơi ở Huế 2023

Tại sao lại chỉ có 7 lăng tẩm Huế trong khi thực tế có đến 13 vị vua triều Nguyễn?

Có thể kể đến một số nguyên nhân như sau: 

• Sau khi cho xây dựng lại hệ thống lăng các chúa và phi bị tàn phá trong thời Tây Sơn, các đời vua tính từ vua Gia Long trở đi mới bắt đầu xây dựng lăng mộ cho chính mình.
• Tìm kiếm vùng đất tốt có long mạch vượng và hình thế đẹp tốn nhiều thời gian. Theo tư liệu lịch sử, vua Minh Mạng mất đến 14 năm để tìm được vùng đất tốt để xây dựng lăng mộ cho chính mình.
• Do lăng mộ phải gắn liền với long mạch, nơi nào có long mạch tốt thì vua mới lựa chọn để xây lăng. Nhiều lăng tẩm được xây liền kề nhau hoặc chồng lên nhau. Chính vì vậy mà khu lăng Tự Đức có đến 3 khu lăng tẩm khác nhau an táng vua Tự Đức, vua Kiến Phúc và bà Lệ Thiên Anh tức hoàng hậu Võ Thị Duyên (chính thất của vua Tự Đức).
• Lăng vua Dục Đức cũng an táng 3 vị vua là vua Dục Đức, vua Thành Thái và vua Duy Tân.
• Quy trình xây dựng lăng và thời gian xây dựng khá là lâu và mất nhiều thời gian, bao gồm nhiều bước lần lượt là: Tìm đất → Vẽ bản đồ, xác định huyệt và vị trí xây dựng các kiến trúc → chuẩn bị vật liệu, nhân công → vận chuyển vật liệu và xây dựng → tổ chức tạ lễ sơn thần, thổ thần → cải tạo, trùng tu.

Chi tiết bạn có thể xem các tài liệu liên quan LĂNG TẨM HOÀNG GIA THỜI NGUYỄN TẠI HUẾ của Sở Du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế.

Khám phá 7 lăng tẩm Huế – nơi an nghỉ của các vị vua triều Nguyễn

Có thể nói, lăng tẩm các vị vua triều Nguyễn đã đạt đến đỉnh cao của nghệ thuật kiến trúc phong cảnh. Mỗi một lăng với đặc tính riêng là một thành tựu tuyệt mỹ của nền kiến trúc. Mỗi công trình đều mang trong mình một quan niệm về quan niệm sự sống và cái chết, triết lý sâu sắc về cuộc đời. Vào thăm lăng tẩm Huế, người ta không hề gặp những hình ảnh gây ấn tượng chết chóc, sợ hãi.

1. Lăng Gia Long – Thiên Thọ Lăng

Trong các lăng tẩm Huế, hoành tráng nhất có lẽ là lăng Gia Long – vị vua đầu tiên triều Nguyễn. Lăng Gia Long, còn được gọi là Thiên Thọ Lăng nằm trên quần thể núi Thiên Thọ. Thuộc địa phận xã Hương Thọ, thành phố Huế. Quần thể này gồm 42 quả đồi lớn nhỏ trong tổng diện tích khoảng 28km2. Lăng Gia Long được chọn thế đất và xây dựng bắt đầu từ thời điểm bà Thừa Thiên Cao Hoàng hậu (chính phi của Vua Gia Long) qua đời (1814). Với mong muốn khi mất đi, vua vẫn được bên người vợ của mình. Sau 6 năm thì lăng hoàn thành (1820).

Lăng Gia Long được xây dựng theo phong cách kiến trúc truyền thống. Tổng thể được chia làm 3 khu vực chính: Khu lăng mộ, Bi đình và Điện Minh Thành. Điểm đặc biệt là đỉnh Thiên Thọ được người xưa xây dựng và tính toán nằm chính giữa cạnh tiếp giáp 2 ngôi mộ của vua Gia Long và Thừa Thiên Cao Hoàng hậu. Được mệnh danh là lăng có kiến trúc phong thủy độc đáo bậc nhất Việt Nam. 

Để tham quan lăng Gia Long, bạn có thể đi bằng đường bộ hoặc chèo thuyền trên sông Hương. Có thể thấy, Lăng Gia Long là một bức tranh tuyệt tác giữa cảnh quan và kiến trúc. Ẩn hiện giữa một không gian thiên nhiên bao la, gợi lên một ấn tượng hùng tráng và thanh thản.

2. Lăng Minh Mạng trang nghiêm

Cũng giống như nhiều ông vua khác sống với quan niệm “tức vị trị lăng” và “sinh ký tử quy”. 6 năm sau khi lên ngôi, nhà vua đã cho các thầy phong thủy giỏi nhất trong triều đi coi đất để chuẩn bị xây lăng. Tuy nhiên 14 năm sau (1840), nhà vua mới chọn được địa điểm và đồ án kiến trúc ưng ý. Đầu năm 1841, nhà vua băng hà, vua Thiệu Trị cho tiếp tục việc xây lăng. Mãi đến năm 1843 mới hoàn thành.

Lăng Minh Mạng nằm ở khu vực núi Cẩm Kê, thuộc ấp An Bằng, huyện Hương Trà. Lăng nằm cách thành phố Huế khoảng 12km, gần ngã ba Bằng Lãng. Nơi đây là hợp lưu nguồn Tả Trạch và Hữu Trạch để tạo thành sông Hương. Lăng Minh Mạng là một tổng thể kiến trúc quy mô, gồm khoảng 40 công trình kiến trúc lớn nhỏ. Toàn bộ lăng giống như cơ thể con người nằm gối đầu lên một ngọn đồi cao, tứ chi xuôi duỗi ra phía ngã ba sông.

Lăng Minh Mạng có kiến trúc đăng đối uy nghiêm đường bệ. Gồm Đại hồng môn (cổng lăng), bi đình (sân), khu vực tẩm điện, lầu Minh Lâu, Bửu thành (phần quanh mộ). Đặc biệt là có gần 60 ô chữ chạm khắc các bài thơ, được ví như một bảo tàng thơ chọn lọc của nền thi ca Việt Nam đầu thế kỷ XIX.

Đứng ở bất cứ chỗ nào trong lăng, ta cũng có thể thấy được các công trình kiến trúc và núi đồi cây cỏ in bóng xuống mặt nước ao hồ như một bức tranh thủy mặc.

| Gợi ý: Tour Huế 1 ngày khám phá các lăng tẩm Huế chỉ từ 700.000đ/người

3. Lăng Thiệu Trị – Xương Lăng

Lăng vua Thiệu Trị nằm dựa lưng vào núi Thuận Đạo, làng Cư Chánh, xã Thủy Bằng, huyện Hương Thủy. Cách trung tâm thành phố Huế khoảng 8 km. Lăng Thiệu Trị (hay còn gọi là Xương Lăng) được xây dựng trong thời gian rất ngắn. Chỉ vỏn vẹn trong 10 tháng vào năm 1948. 

Lăng quay mặt về hướng Tây Bắc, là lăng có hướng độc đáo nhất trong các lăng tẩm Huế. Lăng được đúc kết và chọn lọc từ kiến trúc lăng Gia Long và lăng Minh Mạng. Cấu trúc lăng Thiệu Trị bao gồm 2 khu vực chính: lăng và tẩm. Bao quanh lăng là khung cảnh thanh bình của đồng quê, cây cối xanh tươi, ruộng đồng xanh ngát.

4. Lăng Tự Đức – Khiêm Lăng

Lăng Tự Đức được xây dựng trong 3 năm (từ 1864 đến 1867). Tên gọi ban đầu là “Vạn Niên Cơ” với mơ ước lăng sẽ trường tồn mãi mãi. Nhưng để xây dựng lăng thì dân binh bị bóc lột khiến cho cuộc chiến tranh nhân dân nổi lên. Để xóa đi những ký ức xấu trong nhân dân, tên “Vạn niên cơ” được đổi thành Thành Khiêm Cung. Đến sau khi vua mất được gọi là Khiêm Lăng.  Mọi công trình lớn nhỏ trong lăng đều mang chữ Khiêm có nghĩa là kính, là nhường.

Toàn cảnh lăng Tự Đức như một công viên rộng lớn với diện tích 12ha. Bốn bề là cây cối xanh mát, không gian thơ mộng. Lăng gồm 50 công trình lớn nhỏ được phân bố dàn trải trên những thế đất phức tạp. Toàn bộ lăng được phân bố trên 2 trục song song cùng lấy núi Giáng Khiêm làm tiền án. Lấy núi Dương Xuân làm hậu chuẩn. Hồ Lưu Khiêm làm yếu tố minh đường.

Có thể nói khu vực lăng Tự Đức đặc biệt nhất trong số các lăng tẩm Huế. Vì đây không những là nơi yên nghỉ của nhà vua về cõi vĩnh hằng mà còn là nơi nhà vua sống và làm việc trong suốt 10 năm trước khi băng hà. Chính vì vậy mà toàn bộ tư tưởng tính cách, tâm hồn thi sĩ lãng mạn của vua đã được bộc lộ qua các công trình kiến trúc và khung cảnh nơi đây.

Xem ngay: Top 10 khách sạn 4 sao Huế giá tốt, dịch vụ chu đáo 

Đến đây, bạn sẽ cảm nhận được một lăng Tự Đức cổ kính, trầm mặc và trữ tình. Đặc biệt trong lăng còn lưu giữ công trình nhà hát Minh Khiêm – một trong những nhà hát cổ nhất của Việt Nam.

5. Lăng Dục Đức (An Lăng) – nơi an nghỉ của 3 vị vua triều Nguyễn

Lăng Dục Đức là nơi an nghỉ của 3 vị vua triều Nguyễn: vua Dục Đức (cha), vua Thành Thái (con) và vua Duy Tân (cháu). Khu lăng mộ toạ lạc tại phường An Cựu, thành phố Huế. Lăng Dục Đức gồm 20 công trình lớn nhỏ, chia ra làm hai khu vực: lăng và tẩm. Đây là một kiến trúc có giá trị nghệ thuật trong hệ thống công trình kiến trúc cung đình triều Nguyễn ở Huế.

So với các lăng tẩm Huế khác của các vua nhà Nguyễn, lăng Dục Ðức có kiến trúc đơn giản và khiêm tốn. Vua Dục Đức sau khi lên ngôi vua 3 ngày thì bị truất phế và chết đói trong ngục. Vài năm sau, khi con trai vua Dục Đức lên ngôi lấy niên hiệu là Thành Thái, mới bắt đầu cho xây dựng lăng tẩm cho cha và đặt tên là An Lăng. Sau này, vua Duy Tân và vua Thành Thái mất cũng được an táng tại đây.

6. Lăng Đồng Khánh – Tư Lăng

Lăng Đồng Khánh còn gọi là Tư Lăng, là lăng vị vua thứ 9 của triều Nguyễn. Lăng tọa lạc tại làng Cư Sĩ, nay là thôn Thượng Hai, xã Thủy Xuân, thành phố Huế.

Quá trình xây lăng Đồng Khánh diễn ra qua 4 đời vua (1888-1923). Từ vua Đồng Khánh, Thành Thái, Duy Tân đến vua Khải Định. Vì vậy lăng Đồng Khánh mang dấu ấn các trường phái kiến trúc khác nhau. Lăng được chia thành 2 khu vực: Khu tẩm điện và khu lăng. Tẩm điện của lăng Đồng Khánh lộng lẫy với sơn son thếp vàng.

Một phần kiến trúc có ảnh hưởng bởi văn hoá Tây Âu với hệ thống cửa kính nhiều màu và 2 bức tranh miêu tả cuộc chiến tranh Pháp – Napoleon. Còn khu lăng mộ hầu như mang phong cách châu Âu từ kiến trúc, trang trí đến vật liệu xây dựng. Trong đó, nhà bia là điển hình của kiến trúc Romance pha trộn kiến trúc Á Đông.

Có thể nói, lăng Đồng Khánh là lăng tẩm Huế độc đáo nhất, có sự pha trộn kiến trúc Âu Á, tân cổ.

| Gợi ý ⇒ Khám phá nét đẹp xứ Huế với những địa điểm tham quan Huế nổi tiếng

7. Lăng Khải Định – Ứng Lăng

So với 6 khu lăng tẩm Huế khác của các vua nhà Nguyễn, lăng Khải Định là lăng sau cùng. Từ xa nhìn lại, lăng giống như một tòa lâu đài ở Châu Âu. Lăng có mặt bằng kiến trúc nhỏ nhất nằm trên triền núi Châu Chữ. Đây là công trình đòi hỏi nhiều nhất về thời gian công sức và tiền của. Vua Khải Định chỉ tại vị chưa tới 10 năm, nhưng thời gian xây dựng lăng tẩm của ông kéo dài đến 11 năm (1920-1931). 

Về kiến trúc lăng Khải Định là sự kết hợp kiến trúc Đông Tây Kim Cổ. Sự xâm nhập của nhiều trường phái kiến trúc như Ấn Độ giáo, Phật giáo, Roman, Gothique… đã để lại dấu ấn trên những công trình cụ thể. Như trụ cổng hình tháp ảnh hưởng từ kiến trúc Ấn Độ. Trụ biểu dạng stoupa của Phật giáo. Hàng rào như những cây thánh giá khẳng khiu. Nhà bia với những hàng cột bát giác và vòm cửa theo lối Roman biến thể.

Nghệ thuật trang trí ở nội thất cung Thiên Định như một bảo tàng mỹ thuật. Điều này là kết quả của sự dung hội và giao thoa giữa các dòng văn hóa Đông Tây. Điểm đặc biệt là lăng vua Khải Định có các bức tranh ghép sành sứ độc đáo. Trong lăng Khải Định hiện nay có hai pho tượng bằng đồng tạc hình nhà vua theo tỉ lệ 1/1. Một pho tượng ngồi trên ngai vàng được mạ vàng được tạc tại Paris. Và một pho tượng tượng đứng được đúc tại Huế.

Sự có mặt của tượng vua trong lăng là một điều khác biệt so với các lăng tẩm Huế khác. Đến lăng Khải Định, bạn sẽ được chiêm ngưỡng và tìm hiểu lịch sử mỹ thuật triều Nguyễn nói riêng. Và của sự hội nhập văn hóa ở Việt Nam nói chung vào những thập niên đầu thế kỷ XX.

Mỗi lăng tẩm Huế đều phản ánh cuộc đời và tính cách của vị vua đang yên nghỉ. Có lẽ vì thế mà lăng tẩm Huế mang một vẻ đẹp rất riêng, rất lạ. Nếu có dịp đặt chân đến cố đô, đừng quên ghé thăm 7 lăng tẩm Huế này, bạn nhé!